Ngành Công nghệ sinh học: Định hướng phát triển và giải pháp thu hút sinh viên tài năng

Dưới góc nhìn phát triển giáo dục gắn với thực tiễn và nhu cầu xã hội, ngành Công nghệ Sinh học đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo – từ nông nghiệp công nghệ cao, y dược, thực phẩm đến bảo vệ môi trường và năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, để ngành học này thật sự thu hút được những sinh viên tài năng và đam mê, cần có sự đổi mới mạnh mẽ trong đào tạo, kết nối doanh nghiệp và xây dựng môi trường học tập tốt.

Tại Trường Đại học Công Thương TP.HCM, ngành Công nghệ Sinh học đang được chú trọng đầu tư và tái cấu trúc toàn diện. Trong cuộc gặp gỡ với NGƯT.PGS.TS. Nguyễn Xuân Hoàn – Bí thư Đảng ủy, Hiệu trưởng nhà trường, chúng ta sẽ được lắng nghe những chia sẻ chân thành và đầy tâm huyết về chiến lược phát triển ngành, định hướng hội nhập quốc tế và đặc biệt là các giải pháp cụ thể để thu hút, nuôi dưỡng thế hệ sinh viên giỏi, sáng tạo và sẵn sàng bứt phá.

Bài viết sẽ đưa bạn đọc đồng hành cùng thầy Hiệu trưởng Nguyễn Xuân Hoàn để khám phá những bước chuyển mình mạnh mẽ của ngành Công nghệ Sinh học tại Trường Đại học Công Thương TP.HCM – nơi tri thức, đam mê và tầm nhìn hội tụ để kiến tạo tương lai.

NGƯT.PGS.TS. Nguyễn Xuân Hoàn – Bí thư Đảng ủy, Hiệu trưởng nhà trường 

Phóng viên: Thầy đánh giá như thế nào về số lượng thí sinh theo học ngành công nghệ sinh học trong bối cảnh hiện nay? Tại sao chúng ta chưa thu hút được nhiều thí sinh giỏi theo học ngành này?

NGƯT.PGS.TS. Nguyễn Xuân Hoàn: Ngành Công nghệ sinh học đòi hỏi sinh viên phải có kiến thức nền tảng vững chắc về toán học, sinh học, hóa học và kỹ năng thực hành cao, điều này khiến nhiều học sinh cảm thấy e ngại vì chương trình học được cho là khá "khó khăn". Bên cạnh đó, một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự lựa chọn của thí sinh là cơ hội nghề nghiệp và thu nhập sau khi tốt nghiệp. Mặc dù ngành công nghệ sinh học có tiềm năng phát triển mạnh mẽ, nhưng nhiều sinh viên và phụ huynh vẫn lo ngại về mức thu nhập không ổn định và cơ hội việc làm không rõ ràng. Theo các khảo sát, gần 60% cán bộ y tế cho biết mức lương không thỏa đáng và khoảng 24% không hài lòng với chế độ phụ cấp. Điều này khiến ngành công nghệ sinh học, dù có triển vọng, trở nên kém hấp dẫn đối với những thí sinh giỏi.

Thêm vào đó, cơ sở vật chất và đội ngũ giảng viên tại nhiều trường đại học vẫn chưa đồng đều, đặc biệt là ở các tỉnh, thành ngoài TP.HCM. Mặc dù Trường Đại học Công Thương TP.HCM đã đầu tư mạnh vào cơ sở vật chất và hợp tác doanh nghiệp, nhưng nhiều cơ sở đào tạo khác vẫn thiếu các trang thiết bị hiện đại và đội ngũ giảng viên có trình độ cao. Tài liệu chuyên sâu về ngành cũng hạn chế bằng tiếng Việt, buộc sinh viên phải có trình độ ngoại ngữ tốt để tiếp cận tài liệu quốc tế, tạo ra một rào cản đối với nhiều học sinh. Cuối cùng, chính sách thu hút nhân tài vẫn chưa đủ mạnh và chưa đủ sức hấp dẫn để cạnh tranh với các ngành khác như công nghệ thông tin hay kinh tế.

Phóng viên: Để đạt mục tiêu đào tạo 5.000 sinh viên tốt nghiệp ngành Công nghệ sinh học mỗi năm, trong đó ít nhất 20% đạt trình độ kỹ sư, thạc sĩ hoặc tiến sĩ, theo thầy cần có những điều kiện gì?

NGƯT.PGS.TS. Nguyễn Xuân Hoàn: Để đạt mục tiêu này, trước tiên chúng ta cần phát triển hệ thống đào tạo, mở rộng và nâng cao chất lượng. Cần tăng số lượng cơ sở đào tạo có năng lực đào tạo chuyên sâu về công nghệ sinh học, bao gồm các đại học, học viện và viện nghiên cứu. Chúng ta cũng phải đổi mới chương trình đào tạo, hướng tới tích hợp nghiên cứu và ứng dụng các xu hướng mới như synthetic biology, AI trong y sinh, genomics. Đặc biệt, việc đầu tư vào nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên là yếu tố then chốt. Các cơ sở đào tạo cần có cơ chế tuyển dụng chuyên gia trong và ngoài nước, cũng như đào tạo nâng cao cho giảng viên hiện tại. Cần phát triển đào tạo trình độ cao, mở rộng chỉ tiêu thạc sĩ và tiến sĩ, đồng thời đẩy mạnh mô hình "đào tạo theo dự án nghiên cứu" ở bậc cao học.

Thứ hai, cần tăng cường hợp tác giữa các trường đại học và doanh nghiệp, triển khai chương trình học gắn liền với thực tập và đề tài thực tế. Các doanh nghiệp cũng nên tham gia đặt hàng đào tạo, cung cấp học bổng kèm cam kết việc làm cho sinh viên. Cuối cùng, cần đầu tư vào phòng thí nghiệm và thiết bị hiện đại đạt chuẩn quốc tế, phục vụ cho nghiên cứu và đào tạo thực hành, cũng như phát triển hệ thống dữ liệu sinh học dùng chung cho đào tạo và nghiên cứu khoa học.

Phóng viên: Trường Đại học Công Thương TP.HCM có kế hoạch gì để tăng số lượng và chất lượng đào tạo ngành công nghệ sinh học trong thời gian tới?

NGƯT.PGS.TS. Nguyễn Xuân Hoàn: Trường Đại học Công Thương TP.HCM đang triển khai các chiến lược để tăng cường tuyển sinh và mở rộng quy mô đào tạo ngành công nghệ sinh học. Chúng tôi đã tăng chỉ tiêu đào tạo của ngành này lên khoảng 250-300 sinh viên/năm và nâng cao chất lượng tuyển sinh, với mức điểm đầu vào từ 22-24 điểm.

Bên cạnh đó, chúng tôi cũng đặc biệt chú trọng vào việc nâng cao chất lượng đào tạo ngành công nghệ sinh học. Chúng tôi cập nhật và đổi mới chương trình đào tạo thường xuyên, áp dụng các chương trình liên ngành, đưa các học phần công nghệ mới như CRISPR, lab automation, công nghệ tế bào gốc vào chương trình học. Thêm vào đó, chúng tôi tập trung tăng cường thời lượng và chất lượng thực hành, thực tế cho sinh viên, bao gồm các học phần thí nghiệm, dự án nghiên cứu và seminar chuyên sâu. Chúng tôi cũng đầu tư vào phòng thí nghiệm hiện đại với mức đầu tư hàng năm lên đến khoảng 20-30 tỷ đồng cho khoa công nghệ sinh học. Cùng với đó là hợp tác với các doanh nghiệp lớn, giúp sinh viên có cơ hội thực tập, kiến tập tại các cơ sở thực tế.

Hình ảnh các bạn sinh viên ngành Công nghệ sinh học tại phòng thí nghiệm của Trường Đại học Công Thương TP.HCM

Phóng viên: Thầy có thể chia sẻ về cơ chế khuyến khích để các trường gia tăng triển khai và nâng cao chất lượng đào tạo ngành công nghệ sinh học?

NGƯT.PGS.TS. Nguyễn Xuân Hoàn: Tại Trường Đại học Công Thương TP.HCM, chúng tôi không phân biệt giữa chương trình đại trà và chương trình chất lượng cao. Tất cả các lớp học đều được tổ chức với số lượng sinh viên ít, từ 40-50 sinh viên cho lớp lý thuyết và 20-30 sinh viên cho lớp thực hành. Các lớp học đều được tổ chức với lộ trình học tập cá nhân hóa, đảm bảo sự quản lý chặt chẽ và kết nối sinh viên vào các nhóm nghiên cứu mạnh, phòng thí nghiệm trọng điểm.

Chúng tôi cũng có chính sách học liệu miễn phí cho tất cả sinh viên, bao gồm các thí nghiệm, thực hành và các đề tài nghiên cứu. Điều này giúp mọi sinh viên đều có cơ hội tiếp cận và thực hành ngay từ khi bắt đầu chương trình học.

Phóng viên: Cuối cùng, thầy có đề xuất gì để thu hút học sinh, sinh viên tham gia học ngành công nghệ sinh học, đặc biệt là bậc sau đại học?

NGƯT.PGS.TS. Nguyễn Xuân Hoàn: Để thu hút học sinh và sinh viên tham gia vào ngành công nghệ sinh học, đặc biệt là bậc sau đại học, cần triển khai một loạt giải pháp đồng bộ. Đầu tiên, chúng ta cần truyền thông và nâng cao nhận thức nghề nghiệp từ sớm. Tổ chức các hoạt động trải nghiệm nghề nghiệp tại các trường THPT, mời các nhà khoa học, cựu sinh viên chia sẻ kinh nghiệm nghiên cứu và khởi nghiệp.

Thứ hai, cần tạo ra các cơ hội nghề nghiệp hấp dẫn và rõ ràng. Công bố thông tin về tỷ lệ việc làm sau khi tốt nghiệp, mức lương trung bình và cơ hội học tiếp hoặc du học. Hợp tác với các doanh nghiệp để cam kết việc làm sau khi tốt nghiệp cũng sẽ giúp sinh viên cảm thấy tự tin hơn về tương lai.

Cuối cùng, chúng ta cần thiết kế chương trình học linh hoạt, hiện đại và hấp dẫn, tích hợp các xu hướng công nghệ mới như AI trong y sinh, công nghệ gen, dược phẩm sinh học. Việc mở rộng hợp tác quốc tế và tạo cơ hội cho sinh viên và học viên sau đại học tham gia chương trình thực tập, đồng hướng dẫn, trao đổi học viên sẽ giúp thu hút sinh viên tài năng.

Dưới góc nhìn phát triển giáo dục gắn với thực tiễn, ngành Công nghệ Sinh học ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực. Tại Trường Đại học Công Thương TP.HCM, cuộc trò chuyện cùng PGS.TS. Nguyễn Xuân Hoàn – Hiệu trưởng nhà trường – đã mở ra nhiều định hướng phát triển và giải pháp thiết thực nhằm thu hút sinh viên tài năng đến với ngành học giàu tiềm năng này.

Ban biên tập website HUIT

TT TS & TT